Mensenrechten in de vluchtelingenkampen in Griekenland31 mei, 2016 Lees voor
Met een speciale delegatie van de Raad van Europa is Petra De Sutter twee dagen in Griekenland, om de situatie van de vluchtelingen te onderzoeken en de gevolgen van de deal die de EU met Turkije heeft gesloten. Haar fotoreportage lees je hier.

Petra De SutterSenator
DAG 1 Bezoek aan vluchtelingenkampen Athene Deze ochtend begon met een bezoek aan Elliniko, een vluchtelingenkamp dat geïnstalleerd is in de oude luchthaven van Athene en een hockey- en baseball stadium in de buurt.

Hier komen mensen aan als ze voor het eerst in Griekenland aankomen, ze worden hierheen gebracht met bussen als ze de Griekse kust vanuit Turkije bereiken of worden vanuit Idomeni (het nu ontruimde kamp aan de grens met Macedonië) overgebracht. In totaal verblijven hier 3500 mensen. Vooral Afghanen en Iraniërs zijn hier te vinden, maar ook mensen uit Pakistan en Syrië, en zelfs Marokkanen die allen via Turkije Europa binnen zijn gekomen.

Ik ging op de foto met Yusuf, een achtjarige jongen uit Afghanistan, die zich zijn land niet goed herinnert want zijn gezin is al jaren onderweg via Iran en Turkije en hij is nu vier maanden geleden met zijn ouders en broertje aangekomen in Athene. Dit kamp was oorspronkelijk bedoeld voor zeer korte verblijven van enkele dagen maar sinds het sluiten van de Balkanroute zitten mensen hier gevangen. Niemand weet waar ze naartoe zullen gaan, maar de Griekse overheid is van plan ook dit transitkamp te sluiten... Yusuf leert hier Engels en hoopt op een beter leven. In de blikken van de mensen vind je overal een mengeling van angst, onzekerheid en hoop.

Maar hier verblijven ze redelijk veilig en beschut. Hun tentjes staan in de gebouwen van het oude stadium en de luchthaven of in grote witte tenten op het tarmac. Er is sanitair en hoewel ze opeengepakt leven, proberen ze toch enige privacy te behouden. Het voelt vreemd en voyeuristisch aan om tussen de tenten en opgehangen dekens te laveren, terwijl mensen liggen te slapen.

Ik tref Malik aan in zijn tentje terwijl hij een appel aan het eten is. Malik komt uit Lahore en is optimistisch. Hij is ook al zo lang onderweg dat het alleen maar beter kan worden. Nochtans hebben mensen uit de landen die hier vertegenwoordigd zijn weinig kans om asiel te krijgen. Maar als ik hem dat zeg, glimlacht hij. Alles is beter dan waar ik vandaan kom, zegt hij, maar dan zwijgt hij.

Romina is net twintig dagen geleden moeder geworden. Haar baby'tje is in Athene
geboren. Ze is Iraanse maar ze is haar familie onderweg kwijt geraakt. Als ik haar vraag of de vader van haar baby hier ook is, zwijgt ook zij. Iedere vluchteling heeft een verhaal, en de meeste van die verhalen zijn te pijnlijk om aan vreemden te vertellen. Ik wens haar sterkte en wandel verder.

Overal spelen kinderen, het lijkt wel of ze op vakantie zijn.

Volgens de begeleidster van het ministerie van migratie en de hulpverleners van UNHCR (de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties) krijgen mensen hier correcte medische en psychosociale opvang en is er bijzondere aandacht voor vrouwen en kinderen. Er zijn slechts weinig gevallen van seksueel geweld en er is contraceptie en verloskundige hulp. Zo goed als alle hulp wordt geboden door NGO's zoals 'Safe the children' en 'Artsen zonder grenzen' of "Médecins du monde'.
Wat beter kan is de registratie en juridische informatie en hulp, het lijkt toch allemaal wat chaotisch en uitzichtloos...
Op naar het volgende kamp, Skaramagas. Dit nieuwe kamp ligt aan een havendok en bestaat uit honderden containers naast elkaar gezet op een gloeiend hete betonvlakte, maar ze hebben water, electriciteit en air-conditioning en per container is er plaats voor acht personen.

Er verblijven 3000 mensen, vooral uit Syrië en Irak. Het wordt gesuperviseerd door de Griekse marine (de officier die ons rondleidde zei dat de mensen hier heel gelukkig zijn want ze kunnen er vissen) en er is een medische post die bemand wordt door vrijwilligers van het Rode Kruis. Zwangere vrouwen worden doorgestuurd naar een nabij gelegen ziekenhuis en de enige contraceptie die voorhanden is zijn condooms.
Meer efficiënte vormen van contraceptie zoals de pil of spiraaltjes zijn niet voorhanden, want dat is "te ingewikkeld". Partnergeweld en seksueel geweld zijn schering en inslag. NGO's doen hun best om uit te leggen dat dit niet kan, maar zoals iemand me zei "na 18u weten we ook niet meer wat gebeurt"... Het lijkt me dweilen met de kraan open, en dat terwijl er heel goede richtlijnen en best practices voorhanden zijn. Overmacht allicht...

Toen ik in het kamp rondwandelde zag ik een Irakees die eieren verkocht, zes voor één euro. Hij klaagde erg over het feit dat niemand in het kamp geld genoeg had om zijn eieren te kopen... Een beetje verder liepen een paar mannen rond met lege plastic flessen en een verwrongen metalen omheining, maar ze begrepen mijn vraag niet toen ik vroeg wat ze hiermee van plan waren. Kinderen voetbalden met een leeg blik en knikkerden met steentjes. Behalve hun stralende glimlach als je ze aanspreekt, hebben ze niets.

Ik sprak hier ook even met Muhamad uit Aleppo, die hier twee maanden is met zijn vrouw en zijn zes maanden oude baby, geboren "on the road". Hij vroeg me of ik voor zijn baby kon zorgen, want die heeft een hartgebrek en moet geopereerd worden. Toen ik vroeg waar hij naartoe wilde, antwoordde hij zoals alle anderen "Duitsland".
Een medewerkster van UNHCR vertelde me dat veel vluchtelingen niet vertellen dat ze via Turkije naar Griekenland gekomen zijn, uit schrik dat ze teruggestuurd worden in het kader van de EU-Turkije deal.
Nochtans kan dat alleen voor diegenen die via de eilanden komen, maar mensen zijn bang. Afghanen en Iraqi's zeggen dat ze Syriër zijn, minderjarigen doen zich als volwassenen voor, ze vragen geen asiel aan omdat ze verder willen. Een hopeloos verhaal voor de meesten onder hen. En hoewel ze niets hebben en hun situatie zo goed als uitzichtloos is, werd ik meteen door een gezin uitgenodigd om thee te drinken in hun container, maar jammer genoeg hadden we geen tijd.

Een sprankeltje hoop kreeg ik ook toen ik in een klasje kwam waar Syrische meisjes Engelse les kregen van Arabisch sprekende vluchtelingen die zelf les geven aan andere vluchtelingen.
Dat is de generatie die het zal moeten waar maken, en hopelijk in een betere wereld zal terechtkomen dan hun ouders. Of niet?
Bezoek aan Griek parlement
Deze namiddag had onze delegatie in het Griekse parlement een ontmoeting met een aantal Griekse officials en iemand van UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties.

De eerste spreker was Yiannis Mouzalas, staatssecretaris voor migratie. Hij vertelde ons dat Griekenland op erg korte tijd voor een aantal grote uitdagingen werd geplaatst. Het sluiten van de grens met Macedonië ten gevolge van de politiek van de Visegradlanden heeft op 20 dagen tijd 60.000 vluchtelingen gevangen gezet in Idomeni. Doorreizen was er voor hen niet meer bij. In twee maanden heeft Griekenland ongeveer 50.000 extra plaatsen gecreëerd voor vluchtelingen in open kampen, met bescherming, voeding, onderwijs en medische hulp.
Er is relatief weinig protest vanuit de bevolking,
en veel solidariteit. Het is roeien met de riemen die ze hebben, met
een staatsapparaat waar slechts één op de tien ambtenaren
vervangen wordt en zonder veel middelen, tenzij die van Europa
komen.
Mouzalas was erg defensief in zijn discours, hij is de kritiek beu en verdedigde de EU-Turkije deal. Hij zei letterlijk dat Griekenland geen nieuwe vluchtelingengolf zou overleven mocht de deal niet houden. Ik vroeg hem toch of Griekenland niet wat meer moest doen voor de meest kwetsbaren onder de vluchtelingen, namelijk de vrouwen en kinderen, want ik had deze ochtend gezien dat de prioriteiten toch elders lagen.
Mijn vraag: "Mr Mouzalas, as a minister for migration policy, you
also have a background as a gynecologist. I am also a gynecologist
besides being a politician, and I therefore would like to ask you
something about the position of women refugees in your country.
It is well known that women are particularly vulnerable, they are
easy victims of sexual and gender based violence, domestic violence,
they have specific sanitary needs and needs affecting their
reproductive health, such as contraception and obstetric care.
How does the Greek government implement guidelines and best
practices which already exist, such as the 2015 IASC guidelines on
SGBV in humanitarian and refugee settings, to protect these women?
What is particularly needed to help official instances and NGO's in
Greece to do this?"

Zijn antwoord stelde me enigszins teleur. Hij zei wel dat hij de situatie van de vrouwelijke vluchtelingen erg belangrijk vond, hij is tenslotte zelf ook gynaecoloog, maar vroeg begrip voor het feit dat er de laatste twee maanden zoveel was gebeurd en dat dit geen prioriteit was.
Het is echter net in tijden van crisis dat vrouwen het meest kwetsbaar zijn, en er moet dus volgens mij altijd prioriteit aan gegeven worden, dus ik ben het niet eens met zijn antwoord.
Ook op andere vragen in verband met de mensenrechten antwoordde hij defensief en geïrriteerd. Hij zei ook letterlijk moe te zijn.
Zijn collega, Nikolaos Toskas, staatssecretaris voor bescherming van de burgers, was nog iets scherper. Hij zei fijntjes dat de Griekse bevolking de vluchtelingen op een erg positieve manier heeft opgevangen, in tegenstelling tot veel andere Europese landen... Ook heeft de overheid Idomeni op een efficiënte en geweldloze manier ontmanteld, niet zoals de Fransen in Calais... Hij gaf ook de Belgen een sneer toen hij zei dat Griekenland de vluchtelingen ook niet in ghetto's wil stoppen, want dat leidt tot radicalisering, zoals de recente terroristische aanvallen hebben aangetoond.
Tot slot lichtte Philippe Leclerc van UNHCR Greece toe wat de prioriteiten voor Griekenland zijn. Op het vasteland zitten de vluchtelingen nu vast, ze moeten een waardige opvang krijgen, en gelukkig heeft Griekenland een groot aantal kampen ingericht om deze mensen op te vangen. Idomeni is nu gesloten en dat is een goede zaak, gezien de grens met Macedonië dicht is, dit kamp had geen zin meer en de omstandigheden waren erg slecht. Mensen die toch de grens overwilden waren slachtoffers van smokkelaars en gingen een erg gevaarlijke tocht tegemoet.

Prioriteit is nu een betere opvang installeren voor degenen die uit Idomeni komen, dit moet snel gebeuren, en vooral voor de vrouwen... We moeten voorkomen dat er geweld uitbreekt in de kampen. De Europese Commissie heeft financiering geboden voor 20.000 plaatsen die UNHCR zal inrichten. Deze plaatsen zijn nu meer dan ooit nodig, na de sluiting van de Balkanroute, en acuut. Er worden ook appartementen voorbereid om de huisvesting te voorzien, en die zijn dus broodnodig.
Een andere prioriteit zijn de onbegeleide minderjarigen. Deze zijn bijzonder kwetsbaar en moeten bij voorkeur een betere opvang en begeleiding krijgen. Ook hier moet de financiering van de Europese Commissie komen en de lidstaten. In Griekenland moet hier werk van gemaakt worden, zodat ze niet in detentiecentra terecht komen.

Ook de capaciteit tot registratie moet stijgen, want Griekenland was voorheen een transitland en had dus dit probleem niet. Mensen lieten zich niet registreren in Griekenland, maar sinds de sluiting van de grenzen en de EU-Turkije deal is dit noodzakelijk. Het is trouwens ook erg belangrijk voor mensen zich te laten registreren als ze in aanmerking willen komen voor relocatie. Daar moeten de andere lidstaten dan een tandje bijsteken, en het lijkt toch wel dat het aantal plaatsen die aangeboden worden voor relocatie stijgt het wel.
Vooral Frankrijk, Nederland en Portugal zijn hier bij de beste
leerlingen van de klas. Hopelijk volgen anderen snel... Ik moest
denken aan de tussenkomst van Wouter Devriendt in de Kamer
enkele dagen geleden. Hopelijk heeft staatssecretaris Francken goed
naar hem geluisterd.

De situatie op de eilanden is grondig veranderd tgv de EU-Turkije deal. UNHCR was van in het begin kritisch, omdat een aantal juridische garanties ontbreken voor de terugkeer van vluchtelingen die niet voldoen aan de criteria, en de procedures waren niet erg efficiënt in het begin (20 maart). Intussen is er wel wat verbeterd in Lesbos en Chios (in Samos is de toestand moeilijker). Ook de hotspots van Kos en Leros beginnen te functioneren. Vooral asielaanvragen van Syriërs worden behandeld, de anderen hebben toch niet erg veel kans. De geweigerden zijn niet teruggestuurd, maar hebben beroep aangetekend en dat loopt nog. Er zijn wel een aantal (tot op vandaag 18) vrijwillige terugkeerders geweest, naar Libanon, Syrië en naar Turkije. Er lopen nu 8000 asielaanvragen op de eilanden, en de asieldiensten hebben hulp nodig.
Morgen nog twee kampen: Eleonas en Piraeus.

DAG 2
Bezoek aan tijdelijke vluchtelingenkampen Piraeus en Eleonas
Deze morgen naar Piraeus, de haven van Athene. Grote vrachtschepen en ferries en op de kaden, tussen de vrachtwagens, onder afdakjes en naast containers honderden tentjes. Hier bevinden we ons in een kamp van vluchtelingen die voor de EU-Turkije deal vanuit de eilanden gekomen zijn, of recent afgezakt zijn na de ontruiming van Idomeni. UNHCR is hier duidelijk minder aanwezig, dit is een geïmproviseerd en geen officieel kamp.

Syriërs, gezinnen met kinderen, oudere mensen die niet goed te been zijn, jonge mannen. Twee derde zijn vrouwen en kinderen. Mensen die gevangen zitten, ze weten niet meer waarin of waaruit. De havenautoriteiten benadrukken dat ze enkel voor de veiligheid instaan. Ze krijgen ook wel voedsel, maar al de rest wordt door vrijwilligers verzorgd. Ze worden geregistreerd maar zijn bang omdat ze niet weten wat hen te wachten staat. Deportatie naar een ander kamp, worden ze teruggestuurd? Mogen ze verder trekken naar een land waar het beter is? Ze vertrouwen het niet.
Het is me duidelijk dat communicatie, informatie en juridische bijstand essentieel is in de hulpverlening van deze mensen.

Er wordt ons ook door de havenautoriteiten bij herhaling gezegd dat dit een tijdelijk en geen officieel kamp is, het zal worden ontruimd van zodra andere faciliteiten klaar zijn. Er verblijven hier nu 1500 tot 2000 mensen, enkele maanden geleden waren het er nog 6000. De overheid laat toe dat NGO's en vrijwilligers deze mensen helpen, maar aan de andere kant willen ze niet dat het kamp van Piraeus blijft bestaan of groeit, dus officiële hulp is er nauwelijks.

We praten met een paar Syrische vrouwen. Een komt uit het ontruimde kamp van Idomeni en wil naar Duitsland, waar haar echtgenoot verblijft. Een andere is hier met haar man en twee kindjes. Ze is lerares maar is nu al blij als er elke dag eten is voor haar gezin. Allen hebben ze familie in Duitsland. Iemand van onze delegatie maakt de opmerking dat dit vast niet waar is. Doet het er toe? Deze mensen hebben nu geen enkel uitzicht op een toekomst. Als ze horen dat we politici zijn, smeken ze ons om betere medische zorgen voor hun kinderen en hun ouderen. Er is wel een dokter, maar die komt slechts een paar uur per dag en enkel voor dringende zaken.

Langdurige zieken of ernstiger problemen worden nauwelijks behandeld. Er zijn geen faciliteiten voor vrouwen (gescheiden toiletten of douches) en ik zie nogal wat zwangere vrouwen. Ze vragen ons een beter wifi netwerk waarmee ze kunnen skypen met hun familieleden elders in Europa. Overal liggen mensen te slapen in de tentjes. Wat kunnen ze anders doen? Een aantal vrijwilligers uit diverse Europese landen zijn in de weer om ze te helpen. Respect!

Eleonas is het laatste kamp dat we bezoeken. Ook een "first reception" kamp waar een 1500 mensen verblijven. Hier drie kwart vrouwen en kinderen, vooral Syriërs en Afghanen. Een kamp zoals dat van Skaramagas dat we gisteren bezocht hebben. Eerst stap ik de EHBO post binnen en vraag ik aan de dokter die aanwezig is wat ze hier kunnen doen. Bewoners van het kamp hebben geen dossier, behalve als ze zich aanmelden voor een medisch probleem. Ze kunnen alleen acute problemen oplossen, voor de rest sturen ze door naar een ziekenhuis in de buurt. Hij was trots te vertellen dat hij twee diabetes patiënten opvolgt, maar hoeveel zwangere vrouwen er in het kamp waren kon hij me niet vertellen.
Een vroedvouw was er niet en ook psychologische hulp werd niet geboden, al gaf hij toe dat hier een grote nood aan was.

Ik werd daarna meteen meegetroond door drie Syrische meisjes van ongeveer tien jaar oud, die een beetje Engels spraken en als echte spraakwatervallen alles wilden weten over mezelf en België. Ze waren drie maanden geleden vertrokken uit Aleppo en hadden de reis niet fijn gevonden. Ze vertelden in detail hoe het huis naast dat van hen gebombardeerd werd en hoe ze dan beslisten te vertrekken. Hun vader was eerst gegaan en was nu in Duitsland, zij en hun moeder waren daarna vertrokken.
Ze waren via Turkije op Samos aangekomen, waren vandaar naar Piraeus gegaan en hadden daar een aantal weken verbleven. Hasna, de oudste, nam haar mee naar haar moeder en broertje en daar sprak ik met haar buur die electricien was geweest in Aleppo en me vroeg of ik hem en zijn gezin kon registreren. Sinds weken gaan ze elke dag vanaf 5u 's ochtends op stap naar een bureau dat om 9u opengaat en waar ze zich telefonisch proberen te registreren. De procedure kost 250 euro, maar ze weten niet goed aan wie ze dat moeten betalen en waarvoor dat geld moet dienen. Hoe dan ook lukt de registratie niet.
Wat een verschil met de officiële verhalen die ons gisteren werden verteld. De bedoelingen kunnen dan wel goed zijn, op het terrein werkt een en andere totaal niet.
Achteraf hoor ik dat dat geld moet dienen om hun procedure te "versnellen". Ook hier zijn ze slachtoffer van tussenpersonen die op hun geld uit zijn. Verschrikkelijk.

Hasna en Meryem zwaaien me tenslotte uit, ze willen naar Duitsland waar hun vader is, maar voorlopig geraken zij en hun moeder niet verder dan dit kamp. Ze weten niet waarom.
Er is ook geen school, ze leren geen Engels en hangen de ganse dag rond in het kamp. Ik wens hun uit de grond van mijn hart het beste. Mijn hart bloedt voor deze meisjes, kinderen zijn de grootste slachtoffers van dit humanitaire drama.

Griekenland doet het minimum om deze mensen te helpen, maar overal krijg ik de indruk dat ze maar één ding willen, namelijk dat de vluchtelingen zo snel mogelijk allemaal terug verdwijnen. Even oppert een collega parlementair dat de Grieken ons dit alles willen tonen enkel en alleen om Europa te overtuigen meer geld te geven.
